Το άλογο ίσως είναι το μοναδικό ζώο που έχει ένα τόσο σημαντικό και συμβολικό ρόλο στην τέχνη. Τα άλογα έχουν εξαιρετική σημασία για τον ανθρώπινο πολιτισμό εδώ και χιλιάδες χρόνια, υπηρετώντας τους ανθρώπους ως συντρόφους στην εργασία, ως εργαλεία στον πόλεμο, ακόμη και ως αθλητές σε θέματα αναψυχής. Η απεικόνιση τους στην τέχνη είναι εξίσου αξιοσημείωτη και μπορεί να μάς φανερώσει διαχρονικά στοιχεία του πολιτισμού σε διάφορες εποχές και χώρες. Δηλαδή, η απαθανάτιση του αλόγου στην τέχνη ιστοριογραφεί τόσο την αλλαγή της σημασίας του αλόγου καθόλη την πορεία της ανθρωπότητας, αλλά επίσης όσο και την εξέλιξη της, τα θέματα που σημάδεψαν την κάθε εποχή και πολιτισμό. Από τις προϊστορικές σπηλαιογραφίες μέχρι τα σύγχρονα γλυπτά, η απεικόνιση του αλόγου στην τέχνη αντικατοπτρίζει τη σημασία και συμβολικότητα του σε διαφορετικές κοινωνίες και εποχές.
Προϊστορική τέχνη
Η απεικόνιση του αλόγου στην τέχνη είναι βαθιά ριζωμένη στον ανθρώπινο πολιτισμό, αφού ήταν σημαντικό μέρος της καθημερινότητας των ανθρώπων ακόμα από την παλαιολιθική εποχή. Αυτό γίνεται εμφανές από προϊστορικά αγγεία και τοιχογραφίες που απεικονίζουν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων μαζί με άλογα.
Οι αρχαιότερες γνωστές απεικονίσεις αλόγων προέρχονται από τις προϊστορικές σπηλαιογραφίες της Ευρώπης. Συγκεκριμένα στη σπηλιά “Chauvet” στη Γαλλία, που χρονολογείται περίπου στο 30.000 π.Χ., βρίσκονται μερικές από τις πιο καλοδιατηρημένες σπηλαιογραφίες στον κόσμο. Οι σκηνές που απεικονίζονται στις σπηλαιογραφίες της παλαιολιθικής εποχής περιλαμβάνουν τις αρχαιότερες και πιο λεπτομερείς απεικονίσεις αλόγων. Αυτά τα έργα ζωγραφικής δείχνουν σε βάθος γνώση της ανατομίας και της κίνησης των αλόγων, γεγονός που υποδηλώνει τη σημασία των αλόγων, πιθανώς ως θηράματα.
Μεσοποταμία και Αίγυπτος
Στην αρχαία Μεσοποταμία, τα άλογα αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι του πολέμου, όπως και της οικονομίας.
Οι ίπποι χρησιμοποιούνται πλέον όχι ως θήραμα, αλλά για μεταφορές εμπορευμάτων, κάτι που αντικατοπτρίζεται στην τέχνη της εποχής. Το “The Standard of Ur”, ένα ξύλινο κουτί στολισμένο με μωσαϊκό από κέλυφος και κόκκινο ασβεστόλιθο, που χρονολογείται περίπου στο 2600 π.Χ., είναι ένα αξιοσημείωτο έργο που απεικονίζει πτυχές της ζωής στην αρχαία Μεσοποταμία. Μέσα σε αυτές τις σκηνές υπάρχουν και οι ίπποι που σέρνουν άρματα.
Στην αρχαία Αίγυπτο, τα άλογα εισάγονται στην χώρα περίπου το 1700 π.Χ. και γίνονται γρήγορα σύμβολα δύναμης και κύρους. Οι αιγυπτιακές τοιχογραφίες και τα ανάγλυφα τάφων απεικόνιζαν συχνά άλογα, ιδιαίτερα σε σκηνές κυνηγιού και μαχών με άρματα.
Oι Αιγύπτιοι δεν καβαλούσαν άλογα αλλά τα χρησιμοποιούσαν για άρματα. Δύο άλογα για το κάθε άρμα ήταν ο κανόνας. Τα αιγυπτιακά άλογα, τα οποία ήταν πιθανώς σχεδόν πανομοιότυπα με αυτά της Μέσης Ανατολής, ήταν μάλλον μικρά σε σύγκριση με τα σύγχρονα άλογα. Tα άλογα δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ για εργασία, αλλά ήταν σημαντικό σύμβολο δύναμης στην μάχη.
Τα άλογα και ειδικότερα τα άλογα των βασιλέων έδειχναν κύρος, αξίωμα και εξουσία.
Ένα σημαντικό παράδειγμα αυτών ήταν όταν ο βασιλιάς Piye μετά την μάχη του εναντίον του βασιλιά Namart, επισκέφτηκε τα άλογα του και διαπίστωσε πως ήταν πεινασμένα. Τότε είπε στους σταβλίτες: «Ορκίζομαι, καθώς ο Ρα με αγαπάει…. το ότι τα άλογά μου αφέθηκαν στην πείνα με πληγώνει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο έγκλημα που διαπράξατε με την απερισκεψία σας!»
Η αρχαία Ελλάδα
Συνεχίζοντας το ταξίδι μας στον χρόνο, βλέπουμε πώς η απεικόνιση των αλόγων εξελίχθηκε τους επόμενους αιώνες.
Στην τέχνη της αρχαίας Ελλάδας τα άλογα απεικονίζονται με κομψότητα, δύναμη και χάρη σε γλυπτά και αγγεία.
Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, που δημιουργήθηκαν περίπου μεταξύ 447 και 432 π.Χ., περιλαμβάνουν λεπτομερή γλυπτά με άλογα. Εδώ φανερώνεται η δεξιοτεχνία των Ελλήνων καλλιτεχνών, που αποδίδουν δυναμική κίνηση και ανατομική ακρίβεια.
Τα άλογα πλέον δεν ήταν απλώς ένα κομμάτι της οικονομίας και των μεταφορών. Στην τέχνη και την λογοτεχνία εξελίσσονται ως σύμβολο της κυριαρχίας του ανθρώπου στη φύση και γινόταν αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμού και της μυθολογίας, ενώ συνδέονται συχνά με θεούς και ήρωες.
Άλογα έσερναν τα άρματα τόσο των ισχυρών ανδρών όσο και των θεών. Τέσσερα λευκά άλογα έσερναν το άρμα του Ήλιου, τα οποία ταξίδευαν από ανατολή σε δύση στον ουρανό για να ανατέλλει και να δύει ο ήλιος.
Τα άλογα του Διομήδη ήταν πηγή τρόμου και χαρακτηρίζονταν ως ανθρωποφάγα τέρατα, άγρια και ανεξέλεγκτα. Ο Ποσειδώνας, θεός της θάλασσας και των σεισμών, απεικονίζεται συχνά με άλογα, ενώ ο Κένταυρος, μυθικό πλάσμα, μισός άνθρωπος και μισός άλογο, είναι πρωταγωνιστής σε αμέτρητους θρύλους.
Στην επική λογοτεχνία, το διάσημο τέχνασμα του Δούρειου Ίππου, μια ευφυής επινόηση που χρησιμοποίησαν οι Έλληνες για να εισέλθουν στην Τροία, είναι ακόμη ένα χαρακτηριστικό κομμάτι της ελληνικής μυθολογίας που αντικατοπτρίζει την υψηλή εκτίμηση που υπάρχει για το άλογο.
• Διαβάστε την συνέχεια: το άλογο στην αρχαία Ρώμη, τον μεσαίωνα και την Αναγέννηση.
